Dịch v� hành chính công trực tuyến
Dựa theo mô hình tiến hóa 4 mức của CPĐT (mô hình Gartner), một dịch v� hành chính công được gọi là trực tuyến trên cổng thông tin điện t� khi thỏa mãn một trong các điều kiện sau:
- Mức đ� 1: Cổng thông tin điện t� có đầy đ� thông tin v� quy trình, th� tục thực hiện dịch v�, các giấy t� cần thiết, các bước tiến hành, thời gian thực hiện, chi phí thực hiện dịch v�.
- Mức đ� 2: Ngoài thông tin đầy đ� như mức đ� 1, cổng thông tin điện t� cho phép người dùng tải v� các mẫu đơn, h� sơ đ� h� có th� in ra giấy, hoặc điền vào các mẫu đơn này. Việc nộp lại h� sơ sau khi hoàn thành được thực hiện qua đường bưu điện hoặc người dùng trực tiếp mang đến cơ quan th� lý h� sơ.
- Mức đ� 3: Ngoài thông tin đầy đ� như � mức đ� 1 và các mẫu đơn, h� sơ cho phép tải v� như � mức đ� 2, cổng thông tin điện t� còn cho phép người dùng điền trực tuyến vào các mẫu đơn, h� sơ và gửi lại trực tuyến các mẫu đơn, h� sơ sau khi điền xong tới cơ quan và người th� lý h� sơ. Các giao dịch trong quá trình th� lý h� sơ và cung cấp dịch v� được thực hiện qua mạng. Tuy nhiên, việc thanh toán chi phí và tr� kết qu� s� được thực hiện khi người dùng dịch v� đến trực tiếp cơ quan cung cấp dịch v�.
- Mức đ� 4: Ngoài thông tin đầy đ� như � mức đ� 1, các mẫu đơn, h� sơ cho phép tải v� như � mức đ� 2, gửi trực tuyến h� sơ và thực hiện các giao dịch qua mạng như � mức đ� 3, việc thanh toán chi phí s� được thực hiện trực tuyến và tr� kết qu� có th� thực hiện trực tuyến hoặc gửi qua đường bưu điện.
Như vậy, mức đ� 1 là mức đ� đơn giản nhất của dịch v� hành chính công trực tuyến. Trong khi đó, mức đ� 4 là mức đ� hoàn chỉnh nhất của dịch v� hành chính công trực tuyến. � mức đ� này, người dùng được cung cấp dịch v� hoàn chỉnh mà không cần giao tiếp trực tiếp (gặp mặt) cơ quan cung cấp dịch v�.
Áp dụng trong hoàn cảnh thực t� của Việt Nam hiện nay, dựa trên hiện trạng ứng dụng Internet, hiện trạng v� các dịch v� hành chính công, việc thực hiện trực tuyến các dịch v� nên được hoàn thiện � mức đ� 3 và khó có th� xây dựng các dịch v� hành chính công trực tuyến hoàn chỉnh (mức đ� 4) do những nguyên nhân sau đây:
-
Chưa có cơ ch� xác nhận người s� dụng (vì chưa có cơ s� d� liệu con người).
-
Chưa có kh� năng thực hiện thanh toán trực tuyến (chi phí cho dịch v�).
-
Mức đ� an toàn, bảo mật cho các giao dịch trực tuyến đòi hỏi rất cao.
Chính vì vậy, mức đ� 3 là mức đ� phù hợp nhất đ� triển khai các dịch v� hành chính công trực tuyến đối với Việt Nam.
Lợi ích khi xây dựng các dịch v� hành chính công trực tuyến � mức đ� 3
Chính ph� điện t� là mô hình nhiều quốc gia, trong đó có các quốc gia phát triển nhất trên th� giới như M�, Anh, Pháp, Đức hướng tới do các lợi ích to lớn mà nó có th� mang lại. Tuy nhiên, � đây ch� k� đến một s� lợi ích thực tiễn khi triển khai các dịch v� hành chính công trực tuyến � mức đ� 3:
- Giảm thời gian gửi/nhận h� sơ, giảm thời gian đi lại cho người s� dụng, do đó làm giảm thời gian và công sức của người s� dụng các dịch v� hành chính công. T� đó làm tăng hiệu suất và hiệu qu� của các cơ quan cung cấp dịch v�.
- Tăng tính minh bạch của các cơ quan cung cấp dịch v�. Với s� phát triển của CNTT, việc cung cấp các thông tin v� trạng thái hiện tại của quy trình là hoàn toàn có th� (cung cấp thông tin h� sơ đang nằm � phòng ban nào? đang được ai th� lý? h� sơ b� tắc � khâu nào?...)
- Tăng kh� năng giám sát của các cơ quan cấp trên, vì các cơ quan cấp trên có th� kiểm tra được tình trạng x� lý các h� sơ hiện thời. T� đó, làm tăng tính trách nhiệm của các cơ quan cung cấp dịch v�.
- Tạo cơ hội cho việc cải cách hành chính, vì khi thực hiện đưa các dịch v� hành chính công lên mạng thì các quy trình, th� tục hành chính đều được chuẩn hóa đ� có th� áp dụng CNTT. Do đó, các điểm bất cập của quy trình hiện tại có th� được phát hiện và đó là cơ hội đ� cải cách hành chính thực hiện tái thiết k� quy trình.
- Hiệu qu� kinh t� cho c� người s� dụng dịch v� và cơ quan cung cấp dịch v�, do có th� tiết kiệm thời gian, công sức, cắt giảm các chi phí đi lại, chi phí văn phòng phẩm, chi phí nhân công…
Khó khăn đưa các dịch v� công lên mạng
Đưa các dịch v� hành chính công lên mạng là một trong những mục tiêu quan trọng của k� hoạch phát triển chính ph� điện t� nói chung.
Trong hoàn cảnh hiện tại của Việt Nam, việc triển khai các dịch v� lên mạng s� gặp các khó khăn sau đây:
Khó khăn 1: Cơ ch� xác nhận người dùng.
C� th� là hai vấn đ� sau:
- Kiểm tra xem người đang s� dụng dịch v� trực tuyến có phải là người có nhu cầu thực s� hay không? Nếu không kiểm tra được điều này có th� dấn đến lãng phí thời gian của người th� lý h� sơ khi phải nhận các h� sơ không có thực.
- Với những người có nhu cầu s� dụng dịch v�, kiểm tra xem thông tin h� nhập vào h� thống có phải thông tin thực hay không? Nếu không kiểm tra được điều này có th� dẫn đến việc cung cấp dịch v� cho những người không đ� điều kiện đ� nhận dịch v�.
Giải pháp: � các nước mà chính ph� điện t� đã phát triển đến một mức đ� hoàn chỉnh, các cơ s� d� liệu quốc gia v� con người, v� đất đai, doanh nghiệp … đều sẵn sàng. Hơn nữa, h� tầng khóa công khai và ch� ký điện t� cũng đã sẵn sàng. Khi đó việc kiểm tra người s� dụng và các thông tin của người s� dụng là d� dàng.
Ví d�: � Singapore hay Anh, đ� đăng nhập vào s� dụng h� thống các dịch v� hành chính công trực tuyến thì người s� dụng phải có một tài khoản t� trước đó. Tuy nhiên, � Việt Nam thì các cơ s� d� liệu này chưa có hoặc chưa hoàn chỉnh. Do đó, trong giai đoạn trước mắt, đ� kiểm tra tính trung thực của d� liệu thì người s� dụng phải gửi bản sao (scan hoặc photo) của các giấy t� như Chứng minh nhân dân, hoặc H� khẩu đ� người th� lý h� sơ kiểm tra như khi giải quyết các th� tục bằng giấy t�.
Khó khăn 2: Thói quen và nhận thức của các cán b� trong cơ quan cung cấp dịch v�.
Giải pháp: Đ� thay đổi thói quen và nhận thức của cán b�, cần thời gian và những cơ ch� chính sách v� thưởng/phạt hợp lý.
Khó khăn 3: Thói quen và nhận thức của người s� dụng dịch v�.
Giải pháp: Cần có s� h� tr� của các phương tiện truyền thông đại chúng trong việc tuyên truyền, quảng cáo cho các dịch v� trực tuyến.
Khó khăn 4: Internet chưa sẵn sàng � mọi nơi, mọi lúc � Việt Nam.
Giải pháp 4: Triển khai các dịch v� trực tuyến trước hết � các thành ph� lớn, � những nơi có trình đ� dân trí tương đối phát triển, mật đ� người s� dụng Internet cao. Sau khi triển khai thành công � những nơi này s� tiếp tục rút kinh nghiệm đ� nhân rộng � những nơi khác.