Não b� của bạn có nút Delete, đây là cách đ� s� dụng nó hiệu qu�
(Cập nhật: 16/5/2016)
(Tường An - Tako) Não của bạn có một cơ ch� rất thú v� chuyên “dọn dẹp� những th� cũ k� không được dùng tới đ� nhường ch� cho những luồng thông tin, kiến thức mới. Cơ ch� đó hoạt động ra sao và làm th� nào th� đ� tận dụng được nó?
Giới khoa học thần kinh trước gi� vẫn thường kháo nhau: “Các mạch neuron (t� bào thần kinh) càng làm việc nhiều càng liên kết với nhau chặt ch� hơn”.
Điều này có nghĩa là bạn càng bắt các neuron trong não hoạt động nhiều thì chúng càng liên kết chặt và hoạt động hiệu qu� hơn. Đây cũng chính là lý do tại sao người ta vẫn thường nói muốn làm gì giỏi cũng cần luyện tập nhiều. Bạn càng luyện nhiều piano, càng nói nhiều một ngôn ng� hay càng vật lộn đ� làm gì đó nhiều thì những liên kết thần kinh trong não bạn v� những mảng đó càng chặt ch� và khiến bạn làm những việc đó d� dàng, hiệu qu� hơn.
Trong nhiều năm người ta vẫn luôn tôn th� nguyên tắc này khi học bất c� th� gì mới. Tuy nhiên, thực t� việc học không ch� bao gồm xây dựng và củng c� các liên kết mới trong não b� mà quan trọng hơn lại là kh� năng phá b� đi những liên kết cũ qua một cơ ch� gọi là “synaptic pruning” (cắt b� liên kết). Hãy cùng tìm hiểu xem cơ ch� này hoạt động ra sao nhé.
Não của bạn cũng giống như một khu vườn
Hãy tưởng tượng não của bạn là một khu vườn. Thay vì mọc hoa c�, cây trái, khu vườn đó lại là nơi sinh sôi của một loạt các liên kết neuron nhập nhằng. Đây chính là những “đường ống” mà các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, seratonin,…đi qua.
Tiếp đến hãy hình dung các t� bào thần kinh đệm (glial cell) là những người th� làm vườn với hoạt động chính là tăng tốc đ� các tín hiệu được truyền đi giữa một s� neuron thần kinh nhất định trong não. Cũng có một s� t� bào thần kinh đệm chuyên làm các nhiệm v� “quét dọn” như nh� c� dại, diệt sâu b� hay cào bớt lá rụng đ� khu vườn luôn được thông thoáng. Những người th� “cắt tỉa dọn dẹp” này được gọi là vi t� bào thần kinh đệm (microglial cell). Chúng chuyên đi cắt b� những sợi dây liên kết thừa giữa các neuron thần kinh. Câu hỏi được đặt ra là làm th� nào các vi t� bào này biết rõ liên kết nào nên được cắt b�, liên kết nào không?
Các nhà nghiên cứu mới ch� đang bắt đầu tìm cách vén bức màn bí ẩn này, nhưng h� đã tương đối chắc chắn rằng các liên kết không mấy khi được chúng ta s� dụng tới s� t� động được “đánh dấu” bằng 1 loại protein là C1q. Khi các vi t� bào thần kinh đệm phát hiện ra dấu vết này trên các liên kết neuron “già cỗi” ít được dùng đến, chúng s� lấy đi phần protein rồi cắt b� các liên kết đó.
Đây chính là cách não b� của bạn dọn bớt những gì không được dùng đến đ� nhường ch� cho những th� mới bạn s� học.
Vì sao giấc ng� lại đặc biệt quan trọng?
Có khi nào phải lĩnh hội quá nhiều th� vào đầu bạn cảm thấy não mình b� “bội thực” chưa? Có th� là khi bước vào làm công việc mới hay đào sâu vào một d� án mới, phải tiếp nhận quá nhiều thông tin. Bạn cũng không ng� nhiều do căng thẳng và áp lực công việc. Trong những trường hợp như vậy, chính xác là b� não của bạn đang b� bội thực thật s�.
Khi bạn bắt đầu học th� gì đó mới, não b� s� t� động xây dựng những liên kết neuron mới. Tuy nhiên, những liên kết này thường ch� là tạm thời nên không bền chặt và hiệu qu�. Não của bạn cần dọn bớt những liên kết thiếu hiệu qu� như vậy đ� dành ch� cho những liên kết mới hiệu qu� hơn. Quy trình này diễn ra chính vào lúc chúng ta ng�.
Đúng vậy, não chúng ta t� “làm sạch” chính nó trong giấc ng�. Vào khoảng thời gian này, các t� bào não có th� co lại tới 60% đ� m� rộng đường những người “th� làm vườn” k� trên vào dọn dẹp rác rến trong h� thần kinh.
Bạn có bao gi� tỉnh dậy sau một giấc ng� sâu bỗng thấy mình tư duy sáng rõ và nhanh nhạy hơn không? Đó là bởi vì những liên kết rác đã b� loại b�, trong não ch� còn lại những liên kết neuron hiệu qu� và không gian thoáng rộng sẵn sàng đón tiếp những luồng thông tin, kiến thức mới.
Đây cũng chính là lý do những giấc ng� ngắn cũng rất tốt cho kh� năng suy nghĩ, nhận thức của bạn. Một giấc ng� ch� tầm 10-20 phút cũng đ� đ� các vi t� bào thần kinh đệm vào cắt sạch những liên kết thừa, làm tăng đáng k� hiệu qu� học tập, làm việc cho bạn.
Bây gi� hãy nghĩ xem việc đ� cơ th� thiếu ng� s� có khác gì việc c� nhồi nhét mọi th� vào một khu rừng hỗn loạn không? Khu rừng đó đã mọc toàn c� dại và hoàn toàn cạn kiệt nhựa sống. Càng nhiều bụi rậm, c� dại, ánh sáng càng khó lọt qua phải không?
Tiếp đến, hãy nghĩ tới việc đ� não b� ngh� ngơi đầy đ� thì suy nghĩ hay học hỏi gì mới cũng giống như thảnh thơi đi b� qua một công viên được chăm sóc cẩn thận vậy – các con đường đều sạch s� và được kết nối hoàn chỉnh với nhau, cây cối cũng xanh tươi và đều � đúng ch� của mình. Khi đó, bạn chắc chắn có th� th� tầm nhìn đi rất xa và được tiếp thêm sinh lực tràn đầy.
Hãy ch� dành tâm trí cho những việc quan trọng
Trên thực t�, cho dù các “th� làm vườn” cắt tỉa cây dại trong lúc bạn ng� thì bạn vẫn có th� quyết định th� gì những người th� này được cắt b�, th� gì không. Những liên kết neuron ít được bạn dùng đến s� được đánh dấu protein đ� loại b�, còn những liên kết bạn thường xuyên dùng s� được các th� chăm chút, “tiếp” nước và oxy đầy đ�. Chính vì vậy mà hãy ch� tập trung đào luyện những th� bạn thấy cần.
Ví d� nếu bạn dành quá nhiều thời gian đọc Game of Thrones và cực ít thời gian cho luyện tập các k� năng trong công việc, hãy đoán xem những người “th� làm vườn” s� cắt b� liên kết nào?
Nếu bạn liên tục tranh cãi với ai đó � ch� làm và suốt ngày ch� nghĩ cách vượt được h� mà chẳng đ� tâm đến các d� án lớn thì kh� năng cao là các liên kết v� “bày mưu tính k�” s� được chăm bẵm cẩn thận đến mức thành thần còn những liên kết sáng tạo, phân tích cho công việc lại dần b� nh� bớt.
Như vậy, đ� tận dụng tối đa cơ ch� thú v� này của não b�, tốt hơn hết bạn hãy dành thời gian tâm trí cho những việc quan trọng và b� bớt những th� lãng xẹt không đáng nghĩ. Đây cũng chính là cách hiệu qu� biến não của bạn thành một khu vườn ươm tươi tốt.
(Tham khảo Fast Company)
Tin tức khác
Dùng switch r� tiền, ngân hàng mất 81 triệu USD
(Tường An - Tako) Hacker đã d� dàng đánh cắp gần 100 triệu USD t� tài khoản của Ngân hàng trung ương Bangladesh tại Ngân hàng d� tr� liên bang New York do ngân hàng này không có tường lửa (firewall) và dùng switch cũ, r� tiền.
'Cha đ�' phần mềm soạn văn bản đầu tiên của Việt Nam
(Tường An - Tako) Tiến sĩ Quách Tuấn Ngọc được xem như "huyền thoại CNTT" khi viết phần mềm soạn thảo văn bản đầu tiên của Việt Nam, đồng thời là thầy của nhiều nhân tài trong lĩnh vực công ngh�.
T� ngày mai, Viettel cung cấp SIM 4G trên diện rộng
(Tường An - Tako) Bắt đầu t� ngày mai (12/5), Viettel s� chính thức cung cấp SIM 4G cho thuê bao tr� sau hòa mạng mới. Đây là một động thái mới được cho là mạnh m� của nhà mạng quân đội nhằm sớm cung cấp dịch v� 4G trên diện rộng.
Ba sản phẩm thay đổi quan niệm v� b� phát Wi-Fi
(Tường An - Tako) Những mẫu Wi-Fi router này không l� ăng-ten xấu xí và người dùng có th� trưng bày như một vật trang trí hơn là c� giấu � một góc nào đó trong phòng.
